Küba’ya gitmeden önce ada hakkında temel bir tarih bilgisine sahip olmak büyük avantaj sağlar. Çünkü ülkeyi dolaşırken gördüğün binalar, duvar yazıları ve halkın kültürü; adanın geçmişinden güçlü izler taşır. Bu nedenle burada, seni sıkmadan Küba tarihinin en önemli duraklarını özetleyen bir anlatı bulacaksın. Eğer tüm detaylarıyla, en başından günümüze kadar her şeyi okumak istersen, “Küba Tarihi” bölümünde yıllara göre ayrılmış uzun versiyonu ayrıca inceleyebilirsin.
Küba Tarihi – Küba Ekonomisinde Canlanma
Küba Tarihi – Amerika’nın Oyun Bahçesi
Kölelik ve İlk Dönemler
Küba, Karayipler’deki stratejik konumu nedeniyle uzun süre İspanyol yönetimi altında kaldı. İspanyollar döneminde ada, Afrika’dan getirilen insanların zorla çalıştırıldığı bir köle ticareti merkezi haline geldi. Yaklaşık dört yüzyıl boyunca süren bu süreç, hem kültürü hem de adanın demografik yapısını kalıcı şekilde değiştirdi.
ABD Müdahaleleri ve İşgal Girişimleri
İspanyol etkisinin zayıflaması sonrası Küba, bu kez Amerika Birleşik Devletleri’nin hedefi haline geldi. ABD, 19. yüzyıl sonlarından itibaren adayı kendi kontrolüne almak istiyor, bunu sağlamak için iki kez ordu gönderiyordu (1898 ve 1906). Ancak her iki müdahalede de amaçlarına ulaşamadılar. Yine de Amerikan etkisi ekonomi üzerinden devam etti ve yıllar içinde güç kazandı.
Batista Dönemi: Baskı ve Çöküşe Giden Yol
1933–1959 yılları arasında Küba’nın başında Fulgencio Batista bulunuyordu. Bu dönemde:
- Ülke baskıcı bir yönetim altındaydı,
- Amerikan sermayesi adada belirgin bir güç haline geldi,
- Küba, ABD’lilerin ülkelerinde yasak olan eğlenceleri yaşamak için geldikleri bir merkeze dönüştü.
Toplumda huzursuzluk giderek artıyordu. Üniversite öğrencilerinden işçilere kadar herkes rejime karşı ses yükseltmeye başlamıştı. Fuhuş yaygınlaşıyor, yoksulluk derinleşiyor, adeta kaynamaya başlayan bir toplum ortaya çıkıyordu.
Fidel Castro’nun İlk Hamlesi ve Sürgün Yılları
1953 yılında Fidel Castro, Batista yönetimine karşı bir kışlaya saldırı düzenledi fakat başarısız oldu. Yakalandı, 15 yıl hapse mahkûm edildi ancak iki yıl sonra serbest kalarak Meksika’ya sürgüne gitti. Burada mücadeleyi bırakmadı; aksine yeniden örgütlenmek için planlarını sürdürdü.
Fidel ve Che’nin Yollarının Kesinleşmesi
Sürgündeyken Fidel, o sırada Meksika’da bulunan Ernesto Guevara ile tanıştı. İyi eğitimli bir doktor olan Guevara, çocukluğundan beri adaletsizlik karşısında tepkili bir kişiliğe sahipti. Mücadele ruhu, Fidel’in planlarıyla birleşince tarihin en önemli devrim ortaklıklarından biri doğdu.
Kübalılar Ernesto’ya “Che” lakabını verdi. Bu isim bir daha hiç silinmeyecek şekilde onun kimliği oldu.
Devrimin Başlaması
2 Aralık 1956’da Fidel, Che ve 80 gerilladan oluşan grup Meksika’dan Küba’ya doğru hareket etti. İlk çatışmalarda ağır kayıplar olsa da Che, büyük cesareti nedeniyle kısa sürede devrim ordusunda en üst rütbeye yükseldi.
Santa Clara Zaferi ve Batista’nın Düşüşü
Küba devriminin kaderini belirleyen şehir Santa Clara oldu. Burası Batista’nın savunma hattının son kalesiydi. Che’nin zekice hamlesi sayesinde Batista’nın gönderdiği silah dolu tren rayları kesilerek durduruldu ve silahlar devrimcilerin eline geçti. Santa Clara düşünce, devrimin kazanılacağı kesinleşti.
1 Ocak 1959’da Fidel ve Che, Havana’ya büyük bir coşkuyla giriş yaptı. Batista ülkeyi terk etmişti.
Devrim Sonrası Yeni Düzen
Fidel Castro başa geçtikten sonra Che’yi hem yönetimde hem orduda yüksek görevlere getirdi. Devrimci adaleti uygulayabilecek kişi olarak ona güveniyordu.
Devrimle birlikte ülkede:
- Tüm özel işletmeler ve Amerikan yatırımları devletleştirildi,
- Hastaneler, fabrikalar ve işyerleri kamunun kontrolüne geçti,
- Eğitim ve sağlık sistemi tamamen ücretsiz hale getirildi,
- Okuma yazma seferberliği başlatıldı ve bir yıl içinde yaklaşık bir milyon kişi okur yazar oldu.
Bu radikal değişiklikler ABD ile ilişkileri tamamen kopma noktasına getirdi.
ABD ile Gerilim ve Sovyet Destekli Küba
Fidel’in Sovyetler Birliği ile 1960 yılında yaptığı anlaşmanın ardından ABD, Küba’ya kapsamlı bir ambargo uygulamaya başladı.
Ardından:
- Belçika gemisinin Havana’da patlaması (1960),
- Domuzlar Körfezi çıkarması (1961),
- Sovyet füzelerinin Küba’ya yerleştirilmesi ve geri çekilmesiyle sonuçlanan kriz (1962),
- CIA destekli sabotajlar,
ülkeyi sürekli tehdit altında tuttu.
Bu koşullarda Sovyet desteği, Küba için adeta bir can simidi oldu.
Che’nin Ayrılığı ve Son Yolculuğu
1965’e gelindiğinde Che Guevara Küba’daki idari görevlerini tamamlayarak Afrika’daki bir devrim girişimine katıldı. Ardından Bolivya’da mücadeleye devam etti ancak burada yakalanarak CIA destekli güçler tarafından öldürüldü.
39 yaşında hayata veda eden Che, dünyanın en tanınan devrimci figürlerinden biri haline geldi.
Sovyetlerin Çöküşü ve Küba’nın Büyük Krizi
Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla Küba’nın en büyük ekonomik kaynağı kesildi. Petrol, yiyecek ve tıbbi yardım akışı durdu. Ülke elektrik kesintilerine, yakıt krizine ve büyük yoksunluklara sürüklendi.
Bu süreçte Fidel, ekonomiyi ayakta tutmak için adayı turizme açma kararı aldı.
Küba bugün turizmde rekorlar kıran bir ülke haline geldiyse, bu kararın etkisi büyüktür.
Günümüzde Küba
Fidel Castro 2016’nın Kasım ayında hayatını kaybetti. Turizme açılması, uluslararası ziyaretçilerin artması ve reform adımlarıyla Küba modernleşme sürecine girdi. Ancak hâlâ devrimin mirasını koruyan, kendine özgü bir kültüre sahip.
Bugün ada değişim eşiğinde; önümüzdeki yılların Küba için ne getireceği hâlâ büyük bir merak konusu.