Çanakkale’nin Ayvacık ilçesinin 17 km. güneyinde Behramkale köyünde Sappho’nun vatanının (Midilli) tam karşısında; kuruluşu M.Ö 6. yy’a dayanan antik bir kent Assos’ta efsaneye yolculuk ediyoruz. Volkanik tepe üzerine konumlandırılmış ve yapımında zor olan aynı zamanda dayanıklılık özelliği olan andezit taşı kullanılmıştır.
Assos’ta bilimsel anlamda ilk kazı 1881’de Joseph Thatcher Clarke ve Francis Hanry Bacon başkanlığında Amerikan Arkeoloji Enstitüsü tarafından başlatılmış olup 1883 yılında tamamlanmıştır.
Assos’u tarihte Midilli’lerden sonra Persler ele geçirmiş. İskender’in Persleri yenmesi ile sırasıyla Roma ve Bizans İmparatorlukları hakimiyetlerinden sonra 14. yy. başları 1330’larda Osmanlı İmparatorluğu egemenliği altına girmiştir.
Assos aynı zamanda gelmiş geçmiş en büyük filozoflardan birisi olan Aristoteles’in yaşadığı yerler arasındadır. Aristoteles araştırmalarının bazılarını burada yapmış yine burada felsefe okulu kurmuş, felsefe eğitimi vermiş. Ayrıca Assos’un hükümdarı Hermias’ın yeğeniyle evlenmiş, bu evlilikten çocukları da olmuştur. Ama Aristo’nun asıl amacı Plato’nun Devlet (Republic) sözünü ettiği ideal devlet şeklini hayata geçirmek maksadıyla buraya gelmesidir.
Athena Tapınağı Felsefe tarihinin ünlü filozoflarına ev sahipliği yapması ile meşhur kentin en yüksek noktasında ki şehrin koruyucusu Tanrı Athena’ya ithafen Arkaik çağ’da yapılmış ilk Dor tapınağıdır. Adını Zeus’un kızı ve 12 Olympos tanrısından biri olan Athena’dan almış olup, yapımının M.Ö 500 yıllarında olduğu iddia edilmektedir. Mimari açıdan kabartmalı frizlere sahip olması dikkat çekicidir.
Tapınağın frizlerinde hayvan mücadelesi sahneleri konu edilmiştir. Assos antik kent’te görülecek yerler arasında Roma dönemi antik tiyatro, nekropol (mezarlık), agora ve surlar vardır.
